[metaslider id=602]
درباره مشاغل خانگی
تعریف مشاغل خانگی
هدف از جمع آوری مطالب این نوشتار، آشنایی با مبحث «مشاغل خانگی» و فرصت هایی است که این مشاغل می تواند در جهت رفع بیکاری از سویی و تولید ثروت از سوی دیگر ایجاد نمایند. حقیقت آن است که مشاغل خانگی به دلیل مزایای خاص خود در جهت رفع بیکاری بسیار موثر بوده و کشورهایی که برنامه هایی را برای تقویت این مشاغل به کار گرفته اند به نتایج موفقیت آمیزی نیز رسیده اند. ایجاد اشتغال با حداقل سرمایه، امکان کار کردن به صورت پاره وقت، دوره آموزشی کوتاه مدت، عدم نیاز به فضای خاص و … قابلیت های انکارناپذیری است که این گونه مشاغل داشته و ضرورت توجه جدی به این مسئله را آشکارتر می سازند.
در کشور ما هرچند این گونه مشاغل سابقه تاریخی دارند ولی برنامه خاصی برای شناسایی، حمایت و یا نظارت بر آنها پیاده نشده و توانمندی و ظرفیت این مشاغل در پیشبرد اهداف اقتصادی کشور ناشناخته باقی مانده است و امیدواریم که این نوشتار فتح بابی برای توجه جدی تر مسئولان محلی به ظرفیت های این گونه مشاغل بوده و منجر به برداشتن گامی دیگر در جهت کاهش بیکاری در منطقه گردد.
تعاریف
کسب و کار خانگی (Home business) به آن بخشی از کسب و کارها گفته می شود که ممکن است لزوماً مشارکت همه اعضای خانواده را در بر نداشته و صرفاً یک یا چند نفر از اعضای خانواده در آن به فعالیت اقتصادی مشغول باشند. از نظر ILO (سازمان بین المللی کار) موقعیت مکانی یعنی وجود کسب و کار در منزل معیار تلقی نمودن آن به عنوان مشاغل خانگی است. این در حالی است که کسب و کار خانوادگی، به کسب و کارهایی اطلاق می شود که فعالیت های اجرایی (مدیریتی – مالی) و عملیاتی آن ها بر عهده اعضای یک یا چند خانواده باشد و تصمیمات استراتژیک و سرنوشت ساز در مورد شرکت یا کسب و کار توسط آن ها اتخاذ گردد.
به طور خلاصه می توان به مشاغلی که با عضویت اعضای خانواده در فضای مسکونی و در قالب یک طرح کسب و کار مجاز بدون مزاحمت و ایجاد اخلال در آرامش واحدهای مسکونی همجوار شکل می گیرد، مشاغل خانگی گفت.
کسب و کارهای اقتصادی مبتنی بر خانه را به سه دسته تقسیم می کنند:
الف:کسب وکار خانگی (Home business)
در این شیوه ، فرد شغل خود را به منـزل می‌آورد و به جای این که هزینـه‌هـای زیادی برای اجاره یا خرید ساختمان بدهد، می‌تواند در منزل خود ، کـار و شغل خود را به انجام برساند. در این نوع کسب و کار ، ارزش افزوده کالاها و خدمات تولید شده، نصیب صاحب خانه می‌شود.
ب: کسب وکار مبتنی بر خانه (Home based business)
در این روش ، افراد کالاها و خدمات تولیـد شده خود را در درب و یا در داخل منازل دیگران تحویل می‌دهند. در این نوع روش کسب و کار ، مهم نیست که کالاها در کجا تولید شده ، بلکه معیار این است که کالاها و خدمات در منازل مصرف‌کنندگان تحویـل داده شود. در این نوع کار خانگی ، ارزش افزوده کـالاها و خدمات ، نصیب کسـی می‌شود که از بیرون این کالاها را می‌آورد.
ج: کار‌آفرینی مبتنی بر خانه (home based entrepreneurship)
این نوع کار‌آفرینی عبارت است از فرآیند ایجاد اشتغال در خانه از راه تشکیل مجموعه منحصر به فردی از منابع به منظور بهره‌گیری از فرصتها.
انواع مشاغل خانگی:
به طور کلی می توان انواع مشاغل خانگی را در چهار دسته تقسیم بندی نمود:
۱) رشته های صنایع دستی ( handicrafts)
می توان خانه ها را به محلی برای تولید صنایع دستی تبدیل نمود. چرا که اینگونه صنایع احتیاج به فضای زیاد و یا دستگاههایی خاص نداشته و به راحتی می توان اتاقی از منزل را به کارگاهی کوچک تبدیل نمود. کشور ما به دلیل پیشینه فرهنگی و تاریخی خود، کشوری توانمند در زمینه صنایع دستی ارزیابی می گردد به نحوی که ایران به همراه هند و چین ، سه قطب برتر صنایع دستی در جهان شناخته می شوند. در کشور ما حدود ۲۴۰ رشته صنایع دستی وجود دارد که لزوم توجه بیشتر به این بخش را نمایان می سازد.
از ویژگی های تولید صنایع دستی می توان به موارد ذیل اشاره نمود:
– امکان فعالیت در فضاهای محدود
– استفاده از مواد اولیه در دسترس
– ابزار و تکنولوژی ساده و ابتدایی
– مهارت مبتنی بر آموزش سینه به سینه
– نیاز به سرمایه محدود
– تبلیغ و انتشار فرهنگ بومی
۲) فعالیت های به اصطلاح زیر پله ای : غالباً، افراد شاغل در این گروه انگیزه‌های غیرقانونی دارند، مانند تولید اجناس تقلبی، یا فعالیتهایی که انگیزه‌هایی مثل گریز از مالیات، عوارض، نظارتهای بهداشتی و دلایلی از این قبیل دارند. به طور مثال می توان از بسته بندی های مختلف مواد غذایی یا دارویی در منازل و … نام برد
۳) خدماتی که در منزل قابل ارائه است: نظیر آرایشگری، خیاطی و … و البته برخی مشاغل به صورت سنتی و با محوریت خانواده در خانه ها انجام می گیرد. نظیر برگزاری دوره های آموزشی، شیرینی سازی، خشک نمودن سبزی، پخت انواع رب، تولید مرباهای خانگی، ترشی سازی و …
۴) خدمات اینترنتی قابل ارائه در منزل : با گسترش اینترنت این گونه مشاغل نیز رونق ویژه ای گرفته است که در ادامه به آن می پردازیم.
مزایای مشاغل خانگی:
طبق نظر پژوهشگران ۳ مزیت شغلی بر کسب و کارهای خانگی مترتب است:
۱- حفظ اصول انسانی در محل کار: مشاغل خانگی به راحتی می توانند سطوح بالاتری از حس انسان دوستی را نسبت به شرکت های معمولی از خود نشان دهند.
۲- توجه به عملکرد بلند مدت: یک کسب و کار خانگی راحت تر از مدیرانی که باید به طور سالیانه حساب پس دهند، می توانند به کارهای بلند مدت بیندیشد.
۳- تأکید بر کیفیت: کسب و کار های خانگی مدت هاست که مزیت ارائه کیفیت و بها دادن به مشتری را حفظ کرده اند.
علاوه بر موارد فوق از مزایای زیر به عنوان مهمترین دلایل رویکرد مردم به مشاغل خانگی یاد می شود:
۱) پایین بودن هزینه راه اندازی
۲)پایین بودن میزان ریسک سرمایه گذاری
۳) حذف هزینه های مربوط به خرید، رهن و اجاره کارگاه
۴) حذف هزینه ایاب و ذهاب
۵) استفاده از نیروی کار سایر اعضای خانواده
۶) امکان کارکردن به صورت پاره وقت
۷) تناسب با ویژگیهای جسمی افراد معلول و کم توان
۸) آزادی و استقلال عمل بیشتر
۹) احتیاج به آموزشهای ساده و کوتاه مدت
۱۰) ایجاد توازن بین مسئولیت خانوادگی زنان و اشتغال آنان
۱۱) انعطاف پذیری کار
۱۲) توسعه فرهنگ کار در خانواده
عوامل موثر بر مشاغل خانگی
تحقیقات بسیاری درباره کسب و کار خانگی و عوامل مؤثر بر آن صورت گرفته است که به طور کلی می توان این عوامل را به سه دسته تقسیم نمود:
عوامل مربوط به امورشخصی (ریسک پذیری، مهارت های مدیریتی، گرایش به نوآوری و …)
عوامل مربوط به امور خانگی (تمایل اعضای خانواده برای پیوستن به کسب و کار، حاکمیت خانواده، تأثیر روابط خانواده بر روابط کاری و …)
عوامل محیطی (محیط فرهنگی، اجتماعی، محیط قانونی و * فـــــــارم فـــــــا *، محیط کسب و کار، محیط فنی و اقتصادی و …)
مشکلات شاغلین این بخش:
هر چند مشاغل خانگی دارای ظرفیت ها و توانایی های قابل توجه برای ایجاد اشتغال می باشند ولی مشکلاتی نیز گریبانگیر افراد مرتبط با این مشاغل می باشد. شاید دلیل برخی از این مشکلات، نبود قانونی برای ساماندهی و شناسه دار کردن این مشاغل و عدم اعطای مشوقهای حمایتی و نظارتی دولتی (نظیر اعطای تسهیلات، تعریف جوایز، تعیین بیمه ها و … ) در این زمینه باشد.
به هر تقدیر مهمترین مشکلاتی که شاغلین این بخش با آنها درگیر هستند شامل:
– تداخل کار و زندگی ممکن است برخی اوقات خوشایند سایر اعضای خانواده نباشد.
– ارتباط با بازار و فروش محصولات محدود می شود
– پایین بودن تیرا‍ژ تولیدات و یا سطح خدمات قابل ارائه به دلیل محدودیت تعداد نیروی انسانی
– معمولادرآمد محدودتری دارند.
– تعریف نشدن بیمه های اجتماعی خاص این مشاغل
امروزه کسب و کارهای خانگی به عنوان راهکاری مهم برای ایجاد اشتغال و درآمد در سراسر جهان محسوب می گردند. قابلیت انجام این نوع کسب و کار در «منزل» سبب ایجاد مزایای بسیاری برای شاغلین آن ها می شود، که از جمله می توان به ایجاد توازن بین مسئولیت خانوادگی زنان و اشتغال آنان، حذف هزینه های مربوط به خرید، رهن و اجاره کارگاه و ایاب و ذهاب، استفاده از نیروی کار سایر اعضای خانواده و ایجاد زمینه های کار خانوادگی، امکان انتقال تجارب از طریق آموزش غیررسمی به شیوه استاد- شاگردی بین اعضاء خانواده و… اشاره نمود……
«دارندگان گواهینامه فنی و حرفه ای جهت آگاهی از تسهیلات ویژه طرح ساماندهی مشاغل خانگی می توانند به مراکز فنی و حرفه ای مراجعه و یا با این مراکز تماس حاصل فرمایند. »
باید توجه داشت که در سالیان اخیر به دلیل تحولات عظیم در بخش فناوری اطلاعات در جهان و ایجاد مشاغل جدید، امکان اشتغال خانگی برای بسیاری از افراد در زمینه های IT فراهم گردیده است. این مشاغل کهروزانه در سراسر جهان تعداد آن ها رو به فزونی و تنوع می باشد، این امکان را فراهم می آورد تا افراد بتوانند در محیط خانه با استفاده از رایانه و وسایل جانبی مورد نیاز، به انجام کسب و کارهای گوناگون در این حوزه بپردازند.
این وبگاه که با هدف ساماندهی و حمایت از مشاغل خانگی طراحی گردیده، از ۲ بخش اصلی تشکیل شده است: در یک بخش اطلاعات مربوط به انواع مشاغل خانگی ارایه گردیده، که از لحاظ کمی و کیفی قابلیت گسترش، تکمیل و ارتقاء خواهند داشت. بخش دوم شامل فرم ثبت نام متقاضی شغل خانگی می باشد، که افراد متقاضی با پاسخ دادن به سوالات مندرج در آن، اطلاعات لازم را ارایه خواهند نمود. باتوجه به اینکه وزارت کارواموراجتماعی برنامه ساماندهی و حمایت از مشاغل خانگی را در دستور کار خود قرارداده و در نظر دارد از طریق ایجاد و گسترش زمینه حمایت های قانونی، آموزشی، مالی، بازاریابی و فروش، نسبت به این امر مهم اقدام نماید، انتظار می رود متقاضیان محترم با تکمیل کامل فرم و ارایه اطلاعات صحیح همکاری نمایند تا فرآیند حمایت از مشاغل خانگی تسهیل گردیده و حمایت از اینگونه مشاغل به نحو مطلوب امکان پذیر گردد.
تعاریف:
– مشاغل یا کسب و کار خانگی: مشاغلی است که با عضویت اعضای خانواده در فضای مسکونی و در قالب یک طرح کسب و کار مجاز بدون مزاحمت و ایجاد اخلال در آرامش واحدهای مسکونی همجوار شکل می گیرد.
– کسب و کار مجازی: کسب و کاری است که در آن از اینترنت جهت انجام تبلیغات و فروش کالا و خدمات استفاده می گردد.
– NGO: به تشکل های مردم نهاد، انجمن، کانون یا موسسه غیردولتی اطلاق می گردد.
– دوره آموزش کسب و کار : دوره آموزشی که به منظور تربیت نیروی انسانی توانمند جهت راه اندازی کسب و کارهای کوچک است تا از طریق آن بتوان محصولات و یا خدمات مورد نیاز جامعه و یا دیگر کشورها را تامین و در نهایت موجب درآمد زایی و ایجاد اشتغال مولد گردد.
خوداشغالی : نوعی اشتغال در بخش غیر مزد بگیری است که فرد می تواند با اتکاء به توان شخصی ، خلاقیت و ابتکار ، به فعالیتهای تولیدی و خدماتی بپردازد که در نتیجه منجر به کسب در آمد و ایجاد فضای کسب و کار می شودلایحه مشاغل خانگی راهکاری مناسب، برای توسعه اشتغال در کشور است.
موضوع بیکاری در کشورهای در حال توسعه و همچنین توسعه یافته که هم اکنون با بحران اقتصادی جهانی مواجه هستند یکی از مهمترین دغدغه های این کشورها در زمینه های اقتصادی و اجتماعی است.
با توجه به مشکل یاد شده که جمعیت میلیونی را در اغلب این کشورها به خود اختصاص داده است، سیاستگذاری ها و برنامه ریزی ها باید طوری تنظیم شوند که بتوانند این مشکل را که خیلی سریع می تواند به معضلی پیچیده تبدیل شود، کاهش دهند.
حل مشکل بیکاری برنامه ای نیست که بتوان فقط در کوتاه مدت برای آن راه حل ارائه داد بلکه این مهم نیاز به ارایه برنامه های بلندمدت دارد اما با اتخاذ راهکارهای کوتاه و میانی می‌توان شدت و حدت آن را در جامعه، کاهش داد.
موضوع بیکاری در ایران نیز مطلبی جدید نیست و شاید بیش از دو دهه است که کشور با آن به طور جدی مواجه شده و علیرغم اتخاذ راهکارهایی نظیر حمایت و توسعه بنگاه های اقتصادی زودبازده، هنوز نتوانسته این مشکل را که با افزایش ورود جوانان به بازار کار پیچیده تر می شود، مهار کند.
ساختارهای سنی و گروه های مختلف اجتماعی در ایران نشان می دهد، هم اکنون جوانان، زنان و فارغ التحصیلان دانشگاهی بیشترین مخاطبان بیکاری در کشور هستند به طوری که بیکاری در میان فارغ التحصیلان و زنان به طور عام بیش از ۱۶ درصد و در میان جوانان بیش از ۲۳ درصد است.
کارشناسان معتقدند، توسعه بخش خصوصی به معنای واقعی خود می تواند بستر مناسبی برای توسعه اشتغال در کشور باشد. در صورت فعال شدن این بخش، به طور یقین اقتصاد ملی می تواند گام های ارزشمندی در جهت توسعه اشتغال بردارد.
مشارکت اقتصادی زنان که نیمی از جمعیت کشور را به خود اختصاص داده اند، در ایران کمتر از ۱۳ درصد است. این رقم حاکی از آن است که زنان نقش عمده ای در بازار کار کشور ندارند.
براساس تحقیقاتی که توسط سازمان دیده‌‌بان جهانی کار‌آفرینی در سال ۲۰۰۲ میلادی با در نظر گرفتن ۳۷ کشور جهان صورت گرفته، توسعه کسب و کارهای کوچک و متوسط منجر به کاهش نرخ بیکاری به طور معنا‌داری می‌شود. به طور متوسط سهم کسب و کارهای خانگی در بین کسب و کارها ۳۰ درصد است.
از جمله مشاغل کوچک و متوسط، مشاغل خانگی است که هزینه بالایی را به خانواده ها تحمیل نمی کند و در عین حال می تواند سبب افزایش درآمد و در نهایت تولید ثروت در کشور شود.
ضرورت توسعه کسب و کارهای خانگی از جمله راهکارهای مناسب برای توسعه اشتغال های خرد و متوسط به ویژه برای جمعیت وسیعی از زنان که دارای مهارت کافی در انجام برخی از کارها هستند اما به دلیل بازار نامناسب اشتغال نمی توانند جذب بازار شوند، است.
تجربه بسیاری از کشورها نشان می دهد مشاغل خانگی راهکاری مناسب برای کاهش نرخ بیکاری و فراهم ساختن زمینه اشتغال زنان، محسوب می شود.
فعالیت اقتصادی در محیط خانگی و یا محل هایی در مجاورت محل زندگی، امکان مشارکت اعضای خانوار برای انجام یک فعالیت اقتصادی مشترک، جلوگیری از رفت و آمدهای شهری و در نهایت صرفه جویی هزینه های اجتماعی و در کنار خانواده بودن یکی از اعضای سرپرست خانوار از جمله مزایای مشاغل خانگی است.
استفاده از مواد اولیه طبیعی که به طور عام در کشور تولید می شود، مهارت مبتنی بر آموزش نظام “استاد شاگردی” که فرد از والدین و نزدیکان کسب کرده و استفاده از فناوری های ساده که تهیه آن هزینه بالایی برای صاحب کار در بر ندارد از دیگر مزایای مشاغل خانگی است.
این گزارش با طرح این سئوال که فعالیت های خانگی به طور عام کاربر است یا تکنولوژی بر ، آورده است مشاغل خانگی با سرمایه اندکی قابل حصول و بیشتر مهارت فرد در انجام آن موثر است.
تولیدات مشاغل خانگی به طور عام می تواند در کشور به فروش رود و در صورتی که کمک های دولت در حمایت از این نوع مشاغل تامین گردد به طور یقین می توان این تولیدات را به بازارهای خارجی نیز صادر کرد.
یکی دیگر از مزایای مشاغل خانگی انعطاف پذیری این نوع کارها است به طوری که فرد با هزینه بسیار اندکی می تواند در جهت تغییر و بهبود کار گام بردارد.
از دیگر مزایای مشاغل یادشده، توسعه فرهنگ کار در خانواده است زیرا در عین حالی که فرزندان از حضور مادر در خانواده احساس امنیت می کنند به اهمیت کسب و کار از نزدیک خو می‌گیرند.
کسب و کارهای خانگی نیاز به ساز و کارهایی دارد که بدون در نظر گرفتن آنها، انجام کار با دشواری همراه می شود. مهمترین این موارد عبارتند از مثلا باید درباره محصول یا خدماتی که می خواهند تولید کنند و یا ارائه دهند اطلاعات مبسوط بدست آورند، تعیین محل کار، جلب مشارکت دیگر اعضای خانواده، تعیین اسم مناسب برای کسب و کار و تهیه تجهیزات مناسب از جمله ویژگی های مورد نیاز در کسب و کار است.
شکی نیست افرادی که به مشاغل خانگی روی می آورند پس از مدتی خود با نیازهایی نظیر تبلیغات، ارتباط گسترده تر با افرادی که در همان صنف فعالیت می کنند و ضرورت سیستم حسابداری در کار پی خواهند برد.
یکی از کسب و کارهای خانگی، کسب و کار اینترنتی است که مشاغل متعددی را در بر دارد؛
کسب و کار با اینترنت به مجموعه فعالیت های مربوط به مباحث بازاریابی، مالی، خرید و فروش، ارتباط با مشتریان، خدمات پس از فروش، همکاری با سرمایه گذاران و ارائه تمام کارهای خدماتی از طریق شبکه اینترنت اطلاق می شود. این نوع کسب و کار جدید با افزایش رایانه و اینترنت در خانه ها شکل گرفته است. ایجاد تجمع های آنلاین، خرید، فروش و حراج کالاهای مختلف، تبلیغات اینترنتی، ارائه خدمات تخصصی به دیگران، ارائه خدمات آموزشی، تهیه و ارائه نرم افزارهای مختلف، پیوستن به شبکه های واسطه گری و خدمات مربوط به ایمیل از مهمترین کارهایی است که از طریق اینترنت می توان انجام داد.